Nieuw Nederland 2100.
“Een volk dat leeft bouwt aan zijn Toekomst”
Deze fraaie zin staat gebeiteld in het monument midden op de Afsluitdijk.
In 1932 werd de Afsluitdijk gesloten en veranderde de Zuiderzee van een brakke dynamische binnenzee in een laffe plas zoet water. Een “misdadige ingreep tegen de Natuur” die met de huidige wetgeving niet toegestaan zou zijn gezien vanuit een ecologische perspectief.
Natuurlijk moet de beslissing de Afsluitdijk aan te leggen gezien worden in de geest van die Tijd. Alle lof trouwens voor de technologische helden van die tijd, voor Cornelis Lely als de geestelijk vader van dit plan en Nobelprijs winnaar Hendrik Lorentz door zijn stromingsberekeningen die de aanleg van de Afsluitdijk mogelijk hebben gemaakt. De veiligheid tegen overstromingen van het midden van Nederland was door deze rigoureuze maatregel gegarandeerd. Een hele opluchting voor alle bewoners van rond de Zuiderzee en er konden grote nieuwe polders, meer Nederland!, aangelegd worden. Maar er waren ook een aantal Schaduwkanten. De Natuur is al genoemd maar ook de historische havensteden rond de Zuiderzee werden van hun broodwinning beroofd. “Graan voor Visch” was een van de namen die op de boerderijen in het nieuwe land verscheen.
Ook rond 1932 werd Schiphol aangelegd. Inmiddels is deze in eerste instantie onschuldige landingsbaan en vertrek/ aankomsthal verandert in een ruimte verslindende en ernstig overlast gevende gigant in het groene Hart van Nederland. Dit is niet meer acceptabel in een Nederland waar ruimte nodig is om te wonen en werken, voor akkerbouw en veeteelt en voor Natuur!
Bouwt Nederland anno 2025 nog aan zijn Toekomst?
Het antwoord moet helaas: Nee! zijn. We zitten gevangen in een chaos van moeilijkheden en onmogelijkheden. Denk aan de stikstof crisis, de slechte staat van de Infrastructuur en het niet goed functioneren van het openbare vervoer om slechts een paar problemen te noemen.
Tijd om vooruit te kijken en plannen te maken die passen in het huidige tijdsgestel en een blik op een gezonde en mooie toekomst bieden.
We zullen de volgende plannen nader bespreken:
- Schiphol op Zee in combinatie met de kustverdediging Noordzee.
- Wie is er bang voor zout water? Zuiderzee terug!
- Hoe hoog moeten de dijken zijn en wat is er mogelijk in combinatie met de Natuur en akkerbouw / veeteelt rond de Zuiderzee? Een vraag voor de wetenschap.
- Hoe moet het openbaar vervoer aangepakt worden? En los daarmee ook eindelijk eens de eeuwige file problemen op!
In het onderstaande figuur is schetsmatig een overzicht gegeven van de hoofdmateregelen voor Nederland in 2100.
Kaart uit 1939 met erin getekend Nederland in 2100; 1. De open Afsluitdijk met bruggen en getijden centrales. 2. De natuur vriendelijke dijken van de toekomst. 3. Schiphol op Zee. 4. Ondergrondse verbinding tussen oud en nieuw Schiphol. 5. Ondergrondse metrolijn tussen grote steden. 6. Eilanden rij met een ondergrondse hogesnelheidslijn naar Hamburg en getijdencentrales, 7. Haringvliet, Grevelingen en Biesbosch worden weer een brak getijden moeras.
Als deze zeven zaken op de juiste wijze zijn gerealiseerd is Nederland in 2100, weer een prachtig land geworden met een hoogwaardige waterbouwkundige innovaties .
Ja, we horen de kritiek al: Wie gaat dat betalen?
In de jaren 1920 schatte Cornelis Lely zijn Zuiderwerken op 460 miljoen gulden ( bron biografie Cornelis Lely door Cees Banning). De Rijksbegroting in 1924 was circa 2 miljard gulden (bron, internet, extra controle nodig). De Zuiderzee werken namen hier dus een hap uit van circa 23 %. De Rijksbegroting in 2024 is circa 400 miljard euro. Recht door zee denkend is er dus een budget van circa 92 miljard euro voor deze werken. Mits we dezelfde moed als onze voorvaderen kunnen opbrengen om een gedroomde en veilige werkelijkheid te kunnen realiseren!
- Schiphol op Zee in combinatie met de kustverdediging Noordzee.
In de zee bij Scheveningen ligt de Zandmotor, een experiment van de TU Delft / Rijkswaterstaat om met een gebaggerd “opoffering” eiland de noodzaak tot constante zandsuppletie langs de Noordzee kust te voorkomen. Het eiland ligt hier nu zo een tien jaar en de eerste resultaten zijn bemoedigend. Voor 2100 leggen we meerdere Zandmotor eilanden aan van Frankrijk / België tot Duitsland / Denemarken aan toe en beheersen / sturen op deze manier de kunstlijn van dit deel van Europa. Op of aan een van die eilanden kan Schiphol op Zee gerealiseerd worden! Voorstel is de landingsbanen als afdoend brede drijvende betonnen pontons uit te voeren. Op deze wijze zijn ze goed te richten op de overheersende Zuid Westen wind en is het aan- en uitvliegen optimaal.
Natuurlijk hoeft Schiphol niet helemaal te verdwijnen maar moet wel duidelijk in capaciteit ingeperkt te worden voor overlast gevend vliegverkeer. Ook zal er een overgang fasering moeten plaatsvinden.
De aanleg van deze keten van Zandmotor eilanden en het onderhouden hiervan is een taak voor Rijkswaterstaat dat daarvoor weer op “Delta- werken kwaliteit” zal moeten gebracht worden. Met een speciale research afdeling “Nederland Toekomstbestendig”. Als Lorentz met zijn berekeningen op papier al in staat is in de jaren 1920 stromingsberekeningen te maken dan zijn wij in de jaren 2020-2040 met onze krachtige computer modellen zeker in staat de vlakke Noordzeekust in een nieuw Wadden eilanden gebied te veranderen. Dit is een investering in de toekomst van Nederland en zal ons land weer in voorhoede van de kustverdediging wetenschap brengen. Ook de afdeling Waterbouw van de TU Delft zal een zeer grote impuls moeten krijgen qua onderzoek om dit allemaal mogelijk te maken. Geeft ook de studenten, die hieraan meewerken met hun afstudeeropdrachten, de kans om het nieuwe Rijkswaterstaat te kunnen versterken.
- Wie is er bang voor zout water? Zuiderzee terug!
Tot 1932 zwommen de haringen in het IJ, de harders bij Harderwijk, zwommen er schollen botten en tongen tot Kampen en zwermden de spieringen langs de kust van de hele Zuiderzee.
Tot in de jaren 1970 heerste er eb en vloed in de Biesbosch.
Nederland is dus tot voor kort een land geweest met een innige relatie met brak/ zout water. Via de grote rivieren en de Zuiderzee drong het zoute water diep in Nederland door. De Natuur die hierbij hoorde tierde welig in deze omstandigheden. Als we beseffen dat de Waddenzee nu de kraamkamer van de Noordzee is zal de uitbreiding van de “zoute” kustlijn bij het weer open maken van de Zuiderzee betekenen dat er circa 300 km kustlijn bijkomt. Een enorme uitbreiding van de kraamkamer van de Noordzee.
Het IJsselmeer is nu echter een laffe zoet waterplas en we moeten door heel Nederland allerlei ingewikkelde toestanden bouwen om ons water zoet te houden. Waarom? Omdat de boeren klagen dat het zoute water hun landopbrengsten lager maken en de watermaatschappijen mopperen over de hoge kosten om vervuild en zout water tot waterleiding kwaliteit te brengen.
Over de watermaatschappijen kunnen we kort zijn, het Markermeer en het overgrote deel van de rivieren blijven zoet. Ernstig vervuild weliswaar maar daar moeten we zo wie zo wat aan doen! Bedenk ook dat de technologie om water te reinigen niet stil staat. Zo is Dubai in staat zijn woestijnland van afdoende zoet water te voorzien om een grote wereld stad te kunnen bouwen.
De positie van de boeren ligt wat ingewikkelder. Inderdaad zal de grasopbrengst verminderen door de aanwezigheid van zout buitenwater. Belangrijk om te beseffen is dat dit ook een voordeel zal betekenen, qua smaak zal de melk en aanverwante producten veranderen en een eigen Nederlands karakter krijgen. En wat denken we van Denemarken? Een zuivel land van internationale allure, een stevige concurrent op de internationale melk / vlees markt. Let wel: geheel omgeven door zout water!!!!
Overigens zijn aan de boeren al een heleboel andere voorrechten in de loop der tijden toegekend die ook kritisch beschouwd moeten worden. Het effect van al deze ondersteunende subsidies??? Grote quasi industriële ondernemingen waar dieren worden uitgebuit. Er staat er bijna geen koe meer buiten en de weilanden zijn in heel Nederland veranderd in een, letterlijk, gifgroene Engels raaigras mono cultuur. Wat dat doet met de weidevogels bijvoorbeeld is niet meer te accepteren in Nederland anno 2025. Gezocht zal moeten worden naar een combinatie van de huidige efficiënte productiestallen met weilanden die de Natuur respecteren. Beide toegankelijk voor de koeien. Een zelfde aanpak is nodig voor de varkens en kippen. Respect voor een dierenleven zal voorop moeten staan in Nederland anno 2100.
- Hoe hoog moeten de dijken zijn en wat is er mogelijk in combinatie met de Natuur en akkerbouw / veeteelt rond de Zuiderzee? Een vraag voor de wetenschap.
Voor alle duidelijkheid de Afsluitdijk verdwijnt niet in zijn geheel maar stukken worden verwijderd om doorstroomopeningen (en doorvaartopeningen!), te maken Ook wordt een deel van de openingen met een getijden centrales gevuld. Dag en nacht leveren die energie in tegenstelling tot zon en wind die het wel eens laten afweten.
De dijkhoogten moeten in het huidige waterbouw denken in staat afdoende zijn om een combinatie van een viertal hoofdoorzaken te kunnen weerstaan. Dat zijn:
- Springvloed tgv de maanstand,
- Zeespiegel rijzing ten gevolge van klimaatverandering,
- Golfhoogtes bij de dijken,
- Opstuwing water oppervlak ten gevolge van de wind.
We laten bewust buiten beschouwing hoe vaak de kritieke combinatie van deze situaties mogen optreden. Eens in de 1000 jaar?, eens in de 10.000 jaar? Dat is een politieke beslissing waarover het publiek goed geïnformeerd moet worden om de (gekozen) politiek een reële politieke (en economische!) afweging te kunnen laten maken.
Aan hoofdoorzaak 1, springvloed, en hoofdoorzaak 2, zeespiegel rijzing, valt helaas weinig te doen maar hoofdoorzaak 3 en 4 kunnen wel aangepakt worden.
Boeren en Natuurbeheerders: attentie!
De golfhoogtes bij de dijken en de windstuwing kunnen serieus verminderd worden door een eilanden reeks voor de kust van de Zuiderzee en de Noordzee aan te brengen. Door deze eilanden aan te planten met zout bestendige planten en bomen soorten ontstaat een gelijkwaardige werking als de bekende mangrove bossen in de Tropen. Ook worden zo nieuwe natuurgebieden gecreëerd op dezelfde wijze als het Oostvaarders plassen gebied is ontstaan. Maar evenzeer ontstaat er ruimte voor diervriendelijke veeteelt en akkerbouw met zout resistente groentes zoals bijvoorbeeld zeekraal en zeewier. Dat de oester- en mosselteelt hier ook kan plaatsvinden is vanzelfsprekend.
Dezelfde overwegingen gelden natuurlijk ook voor het Biesbosch getijden moeras. Hierbij worden de Grevelingen opening en de Haringvliet opening opengezet met doorstroom openingen en getijdencentrales. Belangrijk ecologisch voordeel is dat trekvissen als de paling, de zalm en de steur weer onbeperkt toegang krijgen tot het stroom gebied van de Rijn. Een Europees belang! De uiterwaarden van al onze rivieren zullen voor zover mogelijk natuurlijk terug gegeven moeten worden aan de Natuur en moeten ook zorgen voor voldoende berging capaciteit bij hoog water.
Onderzoek naar al deze effecten is op korte termijn noodzakelijk. Dit zal moeten gebeuren door een intensief onderzoek programma van de TU Delft en de Universiteit Wageningen. Aansluitend op het eerder vermeldde onderzoek noodzakelijk voor de Noordzeekust. Laat Nederland voorop lopen aan het tot stand brengen van een ecologisch verantwoorde Delta. Over de hele wereld zijn vele gelijkwaardige Delta situaties aan te wijzen. De internationale betekenis is overduidelijk en zal Nederland op waterbouw en waterbeheersing in een leidende en inspirerende mondiale aanvoerders rol plaatsen.
- Hoe moet het openbaar vervoer aangepakt worden. En laten we eindelijk eens die eeuwige file problemen oplossen!
Anno 2025 zit de infrastructuur van Nederland in een hopeloze situatie. De staat van onderhoud van de bestaande infrastructuur is deplorabel. Achterstallig onderhoud en het naderende levenseinde van de bestaande bruggen en andere bepalende onderdelen van ons wegennet maken grote investeringen op zeer korte termijn noodzakelijk. Het aantal files groeit en groeit maar, hetgeen betekent dat er grote publieke roep is om meer asfalt aan te leggen. Maar is meer asfalt de oplossing? Nee!! Iedereen die wel eens op de A1 van Utrecht naar Amsterdam (of vice versa) is gereden op een niet spits tijdstip zal zich verbaasd hebben over de twee keer zes banen brede, vrijwel lege lap asfalt. Meer asfalt is een menselijk maar zeer dom antwoord op de file problematiek.
Daarentegen is ook de staat van ons openbaar vervoer problematisch. Overbelasting, vertragingen en uitvallende dienstregelingen in combinatie met (alweer) achterstallig onderhoud en naderend einde levensduur van het spoorwegennet maken het openbaar vervoer zo onaantrekkelijk dat iedereen een auto wil hebben. Met weer file problemen als gevolg.
Deze vicieuze cirkel zal doorbroken moet worden.
Het antwoord moet zijn een zeer goed functionerend, en betaalbaar!, ondergronds metronet tussen de grotere steden in West Nederland. Het (inmiddels goed functionerende!) bestaande spoorwegennet en het lokale bussen netwerk kunnen dan het tussenliggende openbare vervoer op lossen. Te denken valt aan een kring Amsterdam – Haarlem – Leiden – Den Haag – Rotterdam – Gouda – Utrecht – Hilversum – Amsterdam.
Op langere termijn valt te denken aan een uitbreiding buiten West Nederland van dit metro netwerk.
Op deze wijze zal de noodzaak voor meer asfalt wegvallen en is goed, en betaalbaar, openbaar vervoer verzekerd voor iedereen. En, niet onbelangrijk, er is niets van te zien! Zit allemaal onder de grond. Levensduur? Van een gewone brug 50 jaar. Een ondergrondse betonnen tunnel? 200 jaar! Gaan de economen even rekenen hoe we dit makkelijk kunnen betalen als we de periode van 200 jaar beschouwen? En bereken dan ook wat al die files die we nu hebben kosten. Zowel voor het bedrijfsleven als het gewone personen vervoer.
De aanleg van de Zuiderzee betekent ook een doorstroom verminderende aanleg van een reeks eilanden tussen Enkhuizen en Stavoren nodig is om de doorstroming bij eb en vloed te verminderen. Leg meteen een ondergrondse hoge snelheidslijn, eronder!, van Amsterdam naar Leeuwarden, Groningen, Bremen, Hamburg, Kopenhagen en Stockholm aangelegd worden. Hierdoor wordt een oude ereschuld voor de aardgas schade in Groningen in gelost en wordt Noord Oost Nederland beter en snel bereikbaar.
Op het voorgestelde cirkelvormige metro netwerk in West Nederland kan een verbinding tussen het oude Schiphol en Schiphol op Zee aansluiten. Zodoende is de verbinding tussen Schiphol op Zee en de rest van de wereld op efficiënte wijze gerealiseerd.
Gemaakt in samenwerking met prof. Bas Jonkman (waterbouw) van de TU Delft en vele anderen op de TU die ook vinden dat er niet alleen bezuinigd moet worden maar ook onderzoek gedaan moet worden en innovaties ontwikkeld moeten worden. Op diverse andere fronten zijn zij ook bezig maar ik verover graag ook een plekje aan tafel.